Gặp gỡ anh Phùng Hưng - một người con xứ Huế tâm huyết các sự kiện Văn hoá - Lịch sử, di sản tại địa phương

(DNTH) - Với tuổi đời và tuổi nghề thuộc dạng "lão làng" tại địa phương anh Phùng Hưng gần như chứng kiến hết mọi hoạt động văn hoá văn nghệ tại Huế. Đi qua nhiều những thăng trầm lịch sử của Huế anh luôn trăn trở về các mùa Festivall.

Với anh, chủ đề về dấu ấn nổi bật của Huế trong việc phát huy lợi thế các di sản, văn hóa để phát triển kinh tế, du lịch, nâng cao đời sống người dân, quảng bá hình ảnh địa phương ra thế giới thông qua các chương trình Festival... 

Hành trình xây dựng thành phố Festival - ý tưởng ban đầu, khó khăn khi thực hiện, những câu chuyện thú vị trong hành trình này?

Thật sự phải nhắc đến sự kiện vào năm 1992 sau khi quần thể Di tích Cố đô Huế được công nhận là Di Sản Thế Giới, một lễ hội văn hóa quốc tế giữa thành phố Huế và Codev Việt Pháp được tổ chức tại chính trong khu vực Hoàng Thành – Cố Đô Huế ; là dấu ấn đầu tiên của việc khai thác các chất liệu đặc trưng về văn hóa trong lòng di sản Cố Đô Huế để giới thiệu đến bạn bè quốc tế, từ đó tỉnh Thừa Thiên Huế đã sớm hình thành ý tưởng tổ chức một sự kiện có quy mô lớn và mở rộng tầm quốc tế tại Huế.

Ý tưởng và đề xuất này đã được sự đồng thuận rất lớn từ các bộ ngành trung ương và Đại sứ quán Cộng Hòa Pháp tại Việt Nam. Tháng 10 năm 1998, chính phủ đã có quyết định cho phép tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp với Đại sứ quán Cộng Hòa Pháp tại Việt Nam tổ chức Festival đầu tiên vào năm 2000. Festival Huế bản chất là festival văn hóa và thế mạnh lớn nhất của Huế là di sản và văn hóa nên việc khai thác các yếu tố này làm chất liệu là thế mạnh quan trọng nhất. Do đó chủ đề xuyên suốt của Festival Huế là “Di sản văn hóa với hội nhập và phát triển”.

Trải qua hơn 20 năm với rất nhiều kỳ Festival Huế đã tổ chức, ở góc độ đồng hành và góp phần thực hiện các chương trình của lễ hội cũng đã nhận ra được rất nhiều ưu điểm mà Festival Huế mang lại có sức ảnh hưởng to lớn đối với tiềm năng quảng bá và khai thác du lịch cũng như hình ảnh một thành phố Festival văn hóa đặc trưng của Việt Nam. Bên cạnh đó cũng không ít những khó khăn:

- Trải qua nhiều năm ảnh hưởng lớn từ đại dịch covid19 và suy thoái kinh tế toàn cầu, đã làm cho việc khai thác du lịch và phát triển Festival Huế bị ảnh hưởng không hề nhỏ.

- Kinh phí tổ chức một sự kiện lễ hội quốc tế luôn là vấn đề rất lớn, công nghệ và trang thiết bị sự kiện ngày càng phát triển, các đạo cụ và hiện vật phục chế nhằm phục vụ cho các lễ tái hiện lớn đều có giá trị cao, trải qua thời gian phục vụ dài đã bị hư hỏng cần tái đầu tư.

- Các đơn vị doanh nghiệp và lữ hành đã từng bước độc lập để tạo ra những sự kiện phục vụ cho sự phát triển hình ảnh thương hiệu riêng chứ không tập trung về một tổng thể Festival Huế như trước đây.

- Các đơn vị tham gia tổ chức Festival Huế cũng hạn chế về năng lực do các yếu tố khó khăn như đã nêu trên, dẫn tới chất lượng Festival Huế chưa thực sự phát triển mạnh mẽ.

Tôi còn nhớ, trong kỳ Festival đầu tiên năm 2000, đúng là vạn sự khởi đầu nan. Lúc đó Huế mới trải qua một trận lụt lịch sử năm 1999, mọi sự nỗ lực của tất cả cơ quan ban ngành chức năng để phục hồi cảnh quan thành phố và hướng tới một cột mốc quan trọng của lịch sử tạo nên Fesitval Huế. Thật ấn tượng khi chứng kiến một Dạ Yến Tiệc đầu tiên tổ chức tại sân Điện Cần Chánh do bên phía các nghệ sĩ, kỹ thuật và đạo diễn từ Pháp giàn dựng: họ đã nghiên cứu một cách cận thận từng chi tiết về ẩm thực cung đình và thực hiện tái hiện đầy đủ về cách trình bày món ăn, cách giàn dựng của hiệu ứng chiếu sáng về đêm trong Hoàng Cung, đặc biệt là mỗi lần một món ăn xuất hiện trước thực khách là một lần ấn tượng cho trình diễn rực lửa trên các ngọn tháp, cùng với khung cảnh hoàng cung tuyệt đẹp và cổ kính. Cái cảm giác vừa huyền bí vừa hư ảo khiến mọi người tham gia thực hiện và chính tôi lần đầu tiên nhìn thấy cũng phải rùng mình cảm nhận.

Chính sự kiện này cũng là ý tưởng cho lễ hội Đêm Hoàng Cung sau này rất lộng lẫy, quy mô toàn khu vực Hoàng Thành và ấn tượng đặc biệt cho tới tận các kỳ Festival ngày nay.

Trước đây mỗi kỳ Festival Huế thường được tổ chức tập trung vào một khoảng thời gian nhất định trong năm, thì từ năm 2022 Festival Huế được đổi mới theo hình thức lễ hội bốn mùa. Sự thay đổi này đã đem lại nguồn kinh tế ra sao cho người dân và địa phương? Song song đó cũng là thách thức đối với BTC mà anh nhận thấy là gì?

Như đã trao đổi về các khó khăn mà Festival Huế gặp phải trong những năm gần đây như đã nêu trên, bản thân tôi nghĩ việc tập trung vào một khoảng thời gian nhất định trong năm không còn phù hợp với tình hình kinh tế và phát triển trong thời điểm hiện tại. Chính vì vậy, để giảm áp lực về công tác tổ chức cũng như duy trì và mở rộng quy mô về thời gian để hướng đến một thành phố Festival toàn diện: Festival Huế được đổi mới theo hình thức lễ hội bốn mùa là một ý tưởng vừa hợp lý trong các điều kiện tổ chức của từng lễ hội theo thời gian cũng như thế mạnh của các mùa trong năm sẽ có những lễ hội khai thác bản sắc riêng của văn hóa địa phương.

Cụ thể, Lễ hội mùa Xuân "Xuân Cố đô" (tháng 1-3) trải dài suốt 3 tháng đầu năm, bao gồm các lễ hội cung đình, lễ hội truyền thống, lễ hội dân gian đặc thù, với điểm nhấn là chương trình Khai mạc Festival Huế Bốn mùa và lễ Ban Sóc và nhiều hoạt động Tết cung đình và dân gian vô cùng phong phú, độc đáo với những tập tục đón Tết, những không gian văn hóa Tết truyền thống, cùng với các hoạt động vui chơi giải trí ngày xuân của Kinh đô Huế xưa kết hợp kỷ niệm Ngày Giải phóng Thừa Thiên Huế.

Lễ hội mùa Hạ "Kinh thành tỏa sáng" (tháng 4-6) sẽ lấy trọng tâm là các giá trị di sản được công nhận là di sản thế giới như Quần thể Di tích Cố đô Huế, Nhã nhạc cung đình Huế … được UNESCO vinh danh.

Lễ hội mùa Thu "Huế vào thu" (tháng 7-9) với điểm nhấn là Lễ hội Áo dài gắn với Tuần lễ Áo dài cộng đồng Huế kết hợp các hoạt động: Vui Tết Trung Thu như Lễ hội đèn lồng, Ngày hội Lân và các hoạt động trưng bày, sắp đặt, rước đèn lồng, quảng diễn múa lân…

Lễ hội mùa Đông "Mùa Đông xứ Huế" (tháng 10-12) sẽ tổ chức một số hoạt động lễ hội mới tạo cho không khí mùa đông xứ Huế sôi động, ấm áp hơn, đồng thời tạo ra các loại hình vui chơi, giải trí cho du khách thưởng ngoạn trong thời gian lưu lại Cố đô Huế với điểm nhấn là Festival Âm Nhạc quốc tế và Chương trình Countdown chào đón năm mới.

Ngoài ra các năm chẵn sẽ nhấn mạnh về các lễ hội di sản cung đình triều Nguyễn, và các năm lẻ sẽ nhấn mạnh về các làng nghề thủ công mỹ nghệ. Chính những thay đổi này đã đem lại nguồn phát triển kinh tế địa phương rõ rệt, phát triển đều cho các lĩnh vực văn hóa mà Huế đang có tiềm năng mạnh mẽ, đồng thời người dân ở mọi ngành nghề lĩnh vực đều tham gia và đóng góp cho một thành phố Festival toàn diện. Bên cạnh đó thì phía BTC cũng phát triển hơn và kiện toàn tổ chức trong mọi mặt về công tác tổ chức Festival quanh năm.

Là người đồng hành với các sự kiện Festival Huế anh có thể chia sẻ những mong muốn của mình để hướng tới xây dựng thành phố Festival?

Thật may mắn khi chính bản thân tôi là một kiến trúc sư bảo tồn, sinh ra và lớn lên trong “cái nôi” của sự nghiệp bảo tồn di sản, đồng hành và tham dự tất cả các kỳ festival Huế từ khi khởi đầu. Tôi nhận thấy rõ tiềm năng khai thác giá trị văn hóa của Huế còn rất nhiều, cần nghiên cứu chuyên sâu và có những sự kiện đột phá, khai thác tối đa nhất theo từng mùa, từng mảng, từng chủ đề. Tiến tới thành lập các nhóm, ban chuyên ngành, lĩnh vực tổ chức cụ thể nhằm đảm bảo tính chuyên nghiệp và chân xác của giá trị văn hóa mà Festival Huế đang là nhiệm vụ tối quan trọng. Từ đó một thành phố Festival không chỉ có không gian, thời gian mà cả chất lượng cao xứng tầm quốc tế.

Là người thuộc thế hệ nhân sự trẻ trong việc hình thành và phát triển các lễ hội, sự kiện lịch sử -văn hoá anh nhận định như thế nào về “Tư duy mới đánh thức di sản”? Đặc biệt trong sự đổi thay của các kỳ Festival?

Trong một khái niệm về bảo tồn: “khai thác giá trị mang tính đột phá” là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng nhằm phát huy giá trị di sản tối đa nhất. Tháng 8 năm 2023 vừa qua, vinh dự tôi được tham gia và là thành viên BTC của hội thảo quốc tế Kết Nối Việt Nam (Engaging With Vietnam) lần thứ 14 với chủ đề “sống cùng di sản, tạo/tái tạo di sản: Việt Nam và Quốc tế”. Qua toàn cảnh hội thảo với chủ đề này, tôi cũng đã hiểu ra sâu sắc của việc phát triển các lễ hội sự kiện lịch sử và văn hóa cần có một yếu tố “đồng hành” rất quan trọng: đó chính là “sống cùng” với di sản. Bản thân tôi đang sống cạnh di sản, làm việc trong môi trường di sản, nhưng để thực sự thấu hiểu với từng khoảnh khắc của những mảnh ghép được mô tả lại qua các tài liệu thì … một bước tiến tới “sống cùng di sản” để có thể cảm nhận được sâu hơn giá trị văn hóa, lúc đó thực sự tôi mới cảm nhận được di sản đang được “đánh thức” một cách rất từ từ, chậm và sâu như chính câu thơ bài Tạm Biệt Huế - Thu Bồn “… con sông dùng dằng con sông không chảy, sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”. Từ đây, bắt đầu sẽ có những giá trị sâu sắc mà khi các nhà tổ chức sự kiện có thể cảm nhận ở một góc độ khác, khai thác một cách hiệu quả từ một góc nhìn của thế hệ trẻ, hay các thế hệ sau này.

Những trăn trở của anh và ê-kíp trong hành trình thay đổi, đổi mới các sự kiện văn hoá, Festival?

Trăn trở lớn nhất đó chính là cách tổ chức vận hành của những sự kiện. Đã là lễ hội, thì yếu tố cộng đồng vô cùng quan trọng, việc tổ chức lễ hội văn hóa là tương tác 2 chiều giữa nhà tổ chức và người tham dự cũng như khán giả. Nếu sự kiện lễ hội tổ chức thiếu đi sự tương tác, cũng như hình thức tổ chức một chiều (người diễn cứ diễn, người xem cứ xem) không ít nhiều cũng ảnh hưởng đến chất lượng và ý nghĩa của sự kiện. Đã có những sự kiện bị hạn hẹp kinh phí tổ chức, có những đơn vị tham gia đồng ý với chi phí thấp mà thực hiện “cho có” và hời hợt thiếu sự chỉnh chu, dẫn đến sự thất vọng cho khán giả và những người quan tâm. Festival Huế đã đến lúc bước lên một bước tiến mới vô cùng quan trọng, tính chuyên nghiệp sâu không chỉ còn là công tác tổ chức nữa mà là sự tinh tế và thể hiện bộc lộ được đặc trưng giá trị văn hóa sâu sắc.

Được biết anh đã có khoảng thời gian du học lĩnh vực liên quan đến bảo tồn & phát triển di sản. Với những trải nghiệm ấy, anh cho rằng Festival Huế đã và đang áp dụng được bao nhiêu so với phương Tây về nền công nghiệp văn hoá?

Thực sự mà nói, tổ chức sự kiện văn hóa lễ hội không có một công thức nào cả. Ở góc độ một kiến trúc sư hoạt động về bảo tồn di sản thì tôi nhận thấy Festival Huế đã và đang áp dụng rất tốt về cách tổ chức cũng như ý nghĩa và quy mô rất phù hợp với bản sắc văn hóa Huế cũng như Việt Nam.Nhằm phát triển tốt về công nghiệp văn hóa trong lĩnh vực quảng bá sản phẩm du lịch thông qua các kỳ Festival Huế, tôi nghĩ chúng ta cũng chỉ chưa đạt về tính chuyên nghiệp sâu và mức độ tinh tế cao mà thôi. Điều này cũng cần có thời gian, tìm kiếm và quy tụ các nhân tài, cũng như kinh phí tổ chức và các đơn vị tài trợ cho các kỳ Festival Huế lâu dài nữa.

Cũng còn tuỳ thuộc vào điều kiện thời tiết theo từng mùa, Huế luôn là vị trí ảnh hưởng đặc biệt và khá nhạy cảm tại địa lý miền trung Việt Nam, mong luôn mưa thuận gió hoà, để Huế luôn thuận lợi cho các dịp sự kiện đặc biệt như Festival hàng năm.

Cảm ơn anh và những chia sẻ hết lòng này về quê hương của mình. Chúc anh nhiều  sức khoẻ và có những ý tưởng hay  cống hiến cho nền văn hoá của Huế.

PV